İskandinav Mitleri #11: Şimşek Tanrısı Thor

Odinoğlu Thor (Þórr), babasından sonra İskandinav mitlerindeki en güçlü tanrı olarak bilinmektedir. Cermen mitlerinde Donar, Donner, Thunraz; Anglosakson mitlerde Thunor olarak adı geçer. Gök gürültüsü, şimşek, fırtına tanrısıdır. Aynı zamanda onurlandırma, şifa verme, bereket sağlama gibi güçleri de vardır. Haftanın dördüncü günü olan Perşembe ismini Thor'dan almaktadır (Torsdagr).

Odin ve Fjörgyn (Frigg)'in oğludur.  Sif ile evlenmiş ve bu evliliğinden Trud ve Modi adında çocukları olmuştur. Ull ise Sif'in oğludur ve Thor onu da üvey evlat olarak kabul etmiştir. Ayrıca dişi dev Jarnsaxa'da Magni adında bir oğlu da vardır. Thrudheim (Kudretin Yeri) 'daki 540 odalı Bilskirnir adlı sarayda ailesi ve çocukları ile yaşamını sürdürmektedir. Burası Asgard'ın en büyük evi olarak bilinir. Tanngrisnir ve Tanngnjóstr isimli iki tane keçisi vardır. Bu keçiler Thor'un arabasını sürmektedir. 

Thor bir savaşçıdır ve onun düşmanları, tanrıların da düşmanları olan devler, canavarlar ve tarih öncesi güçlerdir. Bu düşmanları arasından en büyüğü ise Ragnarök'ta ortaya çıkacak olan aynı zamanda üvey kardeşi Loki'nin de çocuğu olan Jömurgandr (Midgard Serpent)'dır. Bu yüzden ona "Dünya Yılanı'nın Düşmanı" da denmektedir. Genellikle iri yarı, kaslı ve güçlü, kırmızı sakallı ve uzun saçlı bir adam olarak tasvir edilmektedir. Yeyip içmekten keyif alan bir tanrıdır.

Snorri Sturluson, Şimşek Tanrısı Thor'u şu sözlerle anlatmaktadır:

Thor, tanrıların en önemlisidir. Ona "Aesir’in Thor’u" ya da "Savaşçı Thor" da denir. Tüm tanrıların ve insanların en güçlüsüdür. Üç değerli eşyası vardır. Bunlardan ilki, buz canavarlarının ve uçurum devlerinin nerede olurlarsa olsunlar havaya kaldırıldığını anlayabildikleri Mjölnir denen kudretli bir çekiçtir. Mjöllnir'in kelime anlamı "parçalayıcı"dır. Çekici Brokk ve Eitri isimli iki cüce kardeş yapmışlardır. Çekiç yapılırken Loki sinek kılığına girip cüceleri ısırarak rahatsız edince bir kaza olmuş, çekicin sapı kısalmıştır. Thor’un sahip olduğu şahanelerden bir diğeri ise Megingjard adındaki güç kemeridir. Thor bu kemeri taktığında tanrısal gücü ikiye katlanır. Üçüncüsü ise, sahip olduğu şeylerin en değerlisidir: Demirden eldivenler. Bu eldivenler olmaksızın çekicini savuramaz.

Thor, Vikingler için özellikle saygı gösterilmesi gereken bir tanrıydı. Bremenli Adam, Uppsala’daki tapınakta eşkâlleri Odin, Freyr ve Thor olarak belirlenebilecek üç tanrı heykeli olduğunu söyler. “Onlardan en güçlü olanı” Thor idi ve ortada yer alıyordu. Thor, “havaya hükmeder, yıldırımları, şimşekleri, rüzgârları, yağmurları, elverişli hava koşullarını ve ekinleri” yönetirdi. Eğer salgın hastalık ya da kıtlık baş gösterecek olursa, kurban adanacak ilk tanrı Thor olurdu. Thor, adı Viking çağında hem erkek (Thorsteinn ve Thorfinnr) hem de kadın (Thorgerðr ve Thorgunnr) kişi adlarında kullanılabilen yegane tanrıydı.

Snorri  bir hikayesinde Thor’un kötü dev Hrungnir’i nasıl yok ettiğini şöyle anlatmaktadır:

Hrungnir, taş kafalı ve taş kalpli, gudubet bir devdir. Taştan yapılma son derece kalın bir kalkanı ve omzunda taşıyabileceği kadar büyük olan ve silah niyetine kullandığı bir bileğitaşı vardır. Bir gün, Hrungnir ile Odin, atlarının hünerleri konusunda kavgaya tutuşurlar. Odin atıyla birlikte kaçar, Hrungnir de öfke içinde onun peşine düşer. O kadar hızlı gitmektedir ki, Asgard’a vardığında durmayı başaramaz ve kapıları kırıp sarayın içine dalar.

Tanrılar, buna rağmen onu bir içki alması için içeriye davet ederler. Hrugnir zilzurna sarhoş olur ve tanrıları yok edip tanrıçaları nasıl kaçıracağı hakkında laflar gevelemeye başlar. Aesir’in çağırttığı Thor, büyük bir hışımla bu düşmanlarına içkiyi kimin ikram ettiğini öğrenmek ister. Hrungnir, Odin’den kendisini orada bulunduğu sürece korumasını talep eder ama tarafsız bir alanda, ülkelerinin topraklarının sınırında Thor ile dövüşmeyi de kabul eder.

Hrungnir, evine gidip kalkanını ve silah olarak kullandığı bileğitaşını yanına alır. Diğer devler, bu dövüşün sonucu hakkında tahminler yürütmeye başlayıp Hrugnir’in dövüşü kaybetmesinden kaygı duyarlar. Bu yüzden, yüreği bir kısraktan alınmış olan, balçıktan devasa bir savaşçı heykeli yaparlar. Hrungnir, kendi tanığı olarak getirdiği balçık dev ile dövüş meydanına gelir ve Thor’u karşılamak için hazır bekler. Ama balçık dev Thor’u gördüğünde korkudan altına işeyecektir. Thor ise koşu yarışmalarının şampiyonu olan Tialfi’yi kendi tanığı olarak getirir. Tialfi, Hrungnir’e kalkanını önünde tutmasa daha iyi olacağını, zira Thor’un yer altından geleceğini ve onu bu şekilde hazırlıksız yakalayacağını söyleterek onu yanıltmaya çalışır. Buna kanan Hrungnir, kalkanını yere koyup onun üzerine çıkar ve bileğitaşını da her an saldırabilmek için elinde hazır bulundurur.

Thor yine alışılageldik öfkesiyle dövüş meydanına çıkar ve çekicini Hrungnir’e fırlatır. Hrungnir de bu hamleye aynı şekilde yanıt verir ve o da bileğitaşını Thor’a savurur. İki silah ortada çarpışır. Bileğitaşı parçalara ayrılır; bir parçası yere (dünyadaki bütün bileğitaşlarının çıkarıldığı yere) düşer, geri kalanıysa Thor’un kafasına sıkışır. Thor oracıkta yere yığılıp kalır. Ama kudretli çekici Miollnir, hedefine doğru yoluna devam edip Hrungnir’in kafasını patlatır. Hrungnir de bir bacağı yerde yatan Thor’un üzerine gelecek şekilde yere yığılır. Bu arada Tialfi de balçık devi katleder. Thor, devin bacağı ile yer arasında sıkışmıştır. Thor’un henüz üç yaşındaki oğlu Magni gelip de bacağı oradan tek hamlede kaldırıncaya dek, kimse bacağı yerinden oynatmayı başaramaz.

Thor eve döner fakat bileğitaşının bir parçası hâlen kafasına sıkışmış haldedir. Tanrılar, soluğu gizemli Aurvandil’in karısı olan cadı Groa’nın yanında alırlar. Cadı, Thor’a büyülü sözler söyler ve taş parçası gevşemeye başlar. Bu mitin inancına göre evdeyken bileğitaşları ortalıkta bırakılmaz; olur da ortalıkta bırakırsanız Thor’un kafasına sıkışmış olan parça da titremeye başlar.

Yazıyı da bomba gibi bir Manowar şarkısı ile bitirmek isterim!

Thor the mighty, thor the brave! Crush the infidels in your way.

By your hammer let none be saved! Live to die on that final day.